ಮೊನ್ನೆ ಜೀವಿ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದಳು… ಯಾವುದೋ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣದ ಬಿಡುವಿನಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟಕ್ಕಿದ್ದ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಾಡಿಸುತ್ತಾ ಇದ್ದಾಗ ಜೋಡಿಸಿಟ್ಟ ಪುಸ್ತಕಗಳ ನಡುವಿಂದ ಮೆಲ್ಲನೆ ಇಣುಕಿದಳು. ಮತ್ತೆ ಮರೆಯಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ. ಮನೆಗೆ ಬಂದವಳು, ಹುಡುಕಾಡಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತೆ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡೆ. ಜೀವಿಯೊಡನೆ ಮಾತಿಗಿಳಿದೆ. ಜೀವಿ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗಳು, ನೇರವಂತಿಕೆ, ಸಹಜ ಸ್ಪಂದನ ಅವಳಿಗೆ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಳು ಮೊಳಕೆ ಒಡೆಯುವಷ್ಟೇ ಸಹಜ. ಜೀವಿ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರೇಮಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡವಳು. ಮಳೆ, ತಂಗಾಳಿ, ಬಿರುಗಾಳಿ, ಸುಡು ಬಿಸಿಲು ಹೀಗೆ ಪ್ರೀತಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಗೂ ಎದೆಯಾರ ಸ್ಪಂದಿಸಿದವಳು..
ಒಂದು ಪುಸ್ತಕ ನಮಗೆ ಯಾಕೆ ನಮಗೇ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದೆ ನಮ್ಮದಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ? ಯಾಕೆ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಅದನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ? ಬಹುಶಃ ಉತ್ತರಿಸಲೇಬೇಕೆಂದು ಕುಳಿತರೆ, ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿಯೂ ಬಿಡಬಹುದೇನೋ, ಆದರೆ ಆ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಪೂರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದರ ಖಾತ್ರಿ ಇಲ್ಲ ನನಗೆ. ಅದು ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರು ನಮಗೆ ಯಾಕೆ ಇಷ್ಟವಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಹೋದಂತೆ. ಅದನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡುವ ಕ್ರಿಯೆಯೇ ಅಸಹಜ. ಉತ್ತರ ತಾರ್ಕಿಕವಾದಷ್ಟೂ, ಭಾವ ತನ್ನ ಮಾಂತ್ರಿಕತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಇಷ್ಟ ಅಂದರೆ ಇಷ್ಟ ಅಷ್ಟೇ, ಹಾಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಓದಿಸಿಕೊಂಡ ಪುಸ್ತಕ ಪನ್ನಾಲಾಲ್ ಪಟೇಲ್ ಬರೆದು, ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡಿರುವ ’ಜನುಮದ ಜೋಡಿ’.
ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನಾನು ಕಣ್ಣರಳಿಸಿ ಓದುವ ತೇಜಸ್ವಿ, ಅಂತರಂಗಕ್ಕೆ ನೇರ ಮಾತನಾಡುವಂತೆ ಬರೆಯುವ ದೇವನೂರು, ಸಹಜತೆಯ ಬದುಕಿಗೊಂದು ಅಸಾಧಾರಣ ಕಲಾತ್ಮಕತೆ ಲೇಪಿಸಿಬಿಡುವ ಲಂಕೇಶ್, ಬುದ್ಧಿ ಭಾವಕ್ಕೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುವ ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಲ್ಜಾರರ ಕವಿತೆ ಇವೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಈ ಪುಸ್ತಕ ನನಗೆ ಯಾಕೆ ಇಷ್ಟ ಎಂದರೆ ನಾನು ಈಗಲೂ ಕಾರಣ ಹೇಳಲಾರೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕ ನನಗಿಷ್ಟ ಅಷ್ಟೆ. ಈ ಗುಜರಾತಿ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದವರ್ಯಾರು ಅಂತ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲೂ ಇದು ಒಂದು ಅನುವಾದ ಅನ್ನಿಸದೆ, ಸಹಜವಾಗಿ ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾದಂಬರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವೂ ಆಯಿತು. ಆ ಚಿತ್ರದ ’ಮಣಿ, ಮಣಿ, ಮಣಿ, ಮಣಿ, ಮಣಿಗೊಂದು ದಾರ’ ನನ್ನ ಇಷ್ಟದ ಹಾಡಾದರೂ, ನಾನು ಆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ನನ್ನ ಮನದಲ್ಲಿರುವುದು ನಾನೇ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಚಿತ್ರ.
ಪುಸ್ತಕದ ಕಥೆ ಸರಳ, ಜಾತ್ರೆಗೆಂದು ಹೊರಟ ಕಾನಜಿಗೆ ರಾಟುವಾಳದ ತೊಟ್ಟಿಲೊಳಗೆ ಅಕಸ್ಮಾತಾಗಿ ನಾಯಿಂದರ ಹುಡುಗಿ ಜೀವಿ ಜೊತೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಅಷ್ಟೆ, ಆಮೇಲೆ ಅವರಿಬ್ಬರ ಜೀವನವೂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಆ ರಾಟುವಾಳದ ತೊಟ್ಟಿಲಂತೆ ಆಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ, ಯಾವ ನಿಯಂತ್ರಣವೂ ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿಲ್ಲ… ಆ ತೊಟ್ಟಿಲು ಅವರಿಬ್ಬರ ಮುಂದಿನ ಬದುಕಿನ ಸಂಕೇತ.. ಗೌಡರ ಹುಡುಗ ಕಾನಜಿ, ನಾಯಿಂದರ ಹುಡುಗಿ ಜೀವಿ, ಅವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಒಂದಾಗಲು ಬಿಡದ ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆ, ಗೋಡೆಯ ಅಸ್ತಿಭಾರ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿಡುವ ಹಳ್ಳಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಇವೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆಯೂ ಟಿಸಿಲೊಡೆಯುವ, ಪ್ರೀತಿಯೊಂದನ್ನೇ ಬಸಿದುಕೊಂಡು ಬದುಕುವ ಅವರ ಒಲವು.
ಪ್ರೀತಿ ತೋರಿಸುವ ದಾರಿಗಳು ಅನೂಹ್ಯ. ಆ ಪ್ರೀತಿ ಅವರಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಏಕರೂಪವಾಗಿ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದರೆ, ಜೀವಿ ತನ್ನವಳಾಗದಿದ್ದರೂ ಸರಿ ತನ್ನ ಕಣ್ಣೆದುರಲ್ಲಿ ಇದ್ದರೂ ಸಾಕು ಎಂದು ಕಾನಜಿ ಅವಳನ್ನು ತನ್ನೂರಿನ ನಾಯಿಂದ ಧೂಳನನ್ನು ಮದುವೆಗಾಗಲು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಘಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅವನು ತನ್ನನ್ನೇ ವರಿಸು ಎಂದು ಕೇಳುವವನೇನೋ ಎಂದು ಕಾತರದಲ್ಲಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಜೀವಿ ಮರುಮಾತಿಲ್ಲದೆ, ಗಂಡು ಯಾರು, ಏನು ಎಂದೂ ಸಹ ಕೇಳದೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳದೆ ಕೇಳದೆ ಸರಿರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನವನ ಜೊತೆಗೆ ಹೊರಟು ಬಿಡುತ್ತಾಳೆ, ಬೇರೆಯವನ ಮಡದಿಯಾಗಲು. ಪ್ರೀತಿ ಅಂದರೆ ಹಾಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶರಣಾಗತಿಯಾ?
ಧೂಳ ವಿಧುರ, ಅಲ್ಲದೆ ಅಂಗವಿಕಲ, ಅದ್ಯಾವುದೂ ಅವಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಕಾನಜಿಯನ್ನುಳಿದು ಇನ್ನೇನೂ ಅವಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುವುದೇ ಇಲ್ಲ.. “ಹೋರಿಯ ಕುಲದ ನೆಲೆ ಕೊಂಬಿನಲ್ಲಿ, ಕುದುರಿಯದು ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಅಂತಾರಲ್ಲ, ಹಾಗೆ ಮನುಷ್ಯನದು ಆತನ ಎದೆಯ ಕುದಿಯಲ್ಲಿ ಅಂತ ನನಗಂತೂ ಅನ್ನಿಸ್ತದೆ ನೋಡು..” ಅನ್ನುವ ಸಾಲುಗಳು ಪ್ರೇಮ ಹೃದಯಜನ್ಯ, ಮನುಷ್ಯನ ಇರುವಿಕೆ ಪ್ರೇಮ ಜನ್ಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣಿಸಿಬಿಡುತ್ತವೆ.

ಮದುವೆಯೂ ಆಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧೂಳನನ್ನು ವರಿಸಿ ಜೀವಿ ಯಾವ ಸುಖವನ್ನೂ ಸುರಿದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ, ಒಳಗೊಳಗೇ ಧೂಳನಿಗೂ ಗೊತ್ತು ಅವಳಂಥಹ ಚಂದುಳ್ಳಿ ಚಲುವಿಗೆ ತಾನು ಸರಿ ಜೋಡಿಯಲ್ಲ ಅಂತ, ಈ ಕೀಳರಿಮೆ ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳಲು, ಅವಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಅವನು ಹಿಡಿಯುವ ದಾರಿ, ಅವಳನ್ನು ಹೊಡೆದು ಬಡಿದು ಊರವರ ಮುಂದೆ ತನ್ನ ಗಂಡಸ್ಥನ ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಅವನ ಸಂಕಟವೂ ಸಣ್ಣದಲ್ಲ. ಕಣ್ಣೆದುರಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯಂತೆ ಹೊಳೆವ ಹೆಂಡತಿ, ತನ್ನನ್ನೆಂದೂ ಪ್ರೀತಿಸದ, ಎಂದೂ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನವಳಾಗದ ಹೆಂಡತಿ. ಅದೇ ಊರಿನಲ್ಲಿ, ಕಣ್ಣೆದುರಲ್ಲೇ  ಓಡಾಡುವ, ತನಗಿಂತಲೂ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಅವಳ ಹಳೆಯ ಪ್ರೇಮಿ. ಅವನ ಸೋಲು, ಅವಮಾನ, ಅಂಗವಿಕಲತೆ ಅವನನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಕ್ರೂರಿಯಾಗಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿಸುತ್ತಾಳೆ ಜೀವಿ. ಅವನ ಕುಡಿತ, ಬಡಿತ, ಊರವರ ಅನುಮಾನದ ನೋಟ, ಚುಚ್ಚು ಮಾತು, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ.  ಅವಳ ಚಿತ್ತಭಿತ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ಚಿತ್ರ ಕಾನಜಿ, ಕಾನಜಿ ಮತ್ತು ಕಾನಜಿ.
ಎಲ್ಲೂ ಅವಳು ಲೌಕಿಕ ಜಾಣತನ ತೋರಿಸುತ್ತಾ ಕಾನಜಿಯನ್ನು ಹೀಗಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ, ಅವನೊಡನೆ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧ ಅಲೌಕಿಕ, ಪವಿತ್ರ ಎಂದು ಪದಗಳ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಹಾಕುವುದಿಲ್ಲ, ಅವನನ್ನು ಕೆಟ್ಟವನನ್ನಾಗಿಸಿ, ಪತಿಯನ್ನು ಹೊಗಳಿ ತನ್ನ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯ ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ, ಆಕೆ ಗೆಲ್ಲುವುದು ಇಲ್ಲಿ, ತಪ್ಪೋ ಸರಿಯೋ ಅವಳ ಪ್ರೀತಿಗೆ, ಅದರ ಪರಿಣಾಮಕ್ಕೆ ಅವಳು ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರುತ್ತಾಳೆ, ಅವಳ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಪ್ರೇಮವೇ ಸತ್ಯ, ಪ್ರೇಮವೇ ಶಿವ.. ಪ್ರೇಮವೇ ಕಾನಜಿ…
ಇನ್ನು ಕಾನಜಿ : ಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಾಪಾರ ಬಲ್ಲವರು ಯಾರು? ಮನಸ್ಸು ಎಂದು ತರ್ಕದ ಮಾತು ಕೇಳಿದೆ? ತಾನು ಕಂಡ ಕ್ಷಣದಿಂದ ಪ್ರೀತಿಸಿದ, ಧೇನಿಸಿದ, ಕಣ್ಣೆದುರಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ಕನವರಿಸಿದ ಜೀವಿ ತನ್ನ ಊರಿನಲ್ಲೇ ಇದ್ದಾಳೆ, ತನ್ನ ಗೆಳೆಯನ ಮನೆಯ ಜಗಲಿಯಾಚಿಗೆ ಅವಳ ಮನೆ, ಆದರೆ ಅವಳು ಇರುವ ಮನೆ ತನ್ನದಲ್ಲ, ಅವಳು ಹೆಜ್ಜೆ ಇಡುವ ಅಂಗಳ ತನ್ನದಲ್ಲ, ಹೋಗಲಿ ಅವಳು ಸುಖವಾಗಿ ಆದರೂ ಇದ್ದಾಳಾ ಅಂದರೆ ಅದೂ ಇಲ್ಲ, ಅವಳನ್ನು ಇಂತಲ್ಲಿಗೆ ತಂದು ಸೇರಿಸಿದವ ತಾನು ಎಂಬ ಅಪರಾಧಿಪ್ರಜ್ಞೆ ಬೇರೆ ಅವನನ್ನು ದಹಿಸ ತೊಡಗುತ್ತದೆ.. ಅವನ ಪ್ರೀತಿ ಕೇವಲ ದೈಹಿಕವಲ್ಲ, ಬರೀ ಐಹಿಕವೂ ಅಲ್ಲ, ಅಗ್ನಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದ ಉಮೆಯನ್ನು ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ತಿರುಗಿದ ಶಿವನ ಪ್ರೀತಿ ಅದು… ತಾನೂ ಉರಿಯುತ್ತಾನೆ, ತಾನು ಬೇಯುತ್ತಾನೆ..ಊರಿಗೇ ಊರೇ ಅವನೆಡೆಗೆ ಗೌರವದಿಂದ, ಅವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದೆಡೆಗೆ ಒಂದು ಭಯದಿಂದ ನೋಡುವಾಗ, ಈತ ಧೂಳನ ಎದಿರು ಹಿಡಿಯಾಗಿ ಬೇಡುತ್ತಾನೆ, ’ಜೀವಿಯದೇನೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ, ಅವಳನ್ನು ಚಂದ ನೋಡಿಕೋ’ ಅಂತ. ಅವಳಿಗಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಆರೋಪ ಹೊರುತ್ತಾನೆ. ಅವಳನ್ನು ಅರೋಪಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಲು ಪರದಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕಡೆಗೆ ತಾನಿದ್ದರೆ ಅವಳಿಗೆ ಸುಖವಿಲ್ಲ ಎಂದುಕೊಂಡು ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಹೊರಟು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗಿದ್ದರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ಅವಳನ್ನು ಊರಿಗೆ ತರುವ ಕಾನಜಿ ತಾನೇ ಊರು ಬಿಟ್ಟು ತೆರಳುತ್ತಾನೆ, ಅವನು ಹೇಳಿದ ಎಂದು ಅವನು ಹೇಳಿದವನೊಂದಿಗೆ ತಾಳಿ ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜೀವಿ ಒಬ್ಬಳೇ ಉಳಿಯುತ್ತಾಳೆ ಒಲೆಯ ಮೇಲಿನ ಅನ್ನದ ಕುದಿಯಂತೆ..
ಬೇಡದ ಮದುವೆಯನ್ನೂ, ತನ್ನವನಾಗದ ಗಂಡನನ್ನೂ ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಜೀವಿಗಿದ್ದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಕಾರಣವೂ ತಪ್ಪುತ್ತದೆ, ಅವಳನ್ನು ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬೆಸೆದಿದ್ದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಕೊಂಡಿ ಕಳಚಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ, ಜೀವಿಗೆ ಬದುಕಲು ಕಾರಣಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗೆ ಇದುವರೆಗೂ ಅವಳಿಗೆ ಸಾಯಲೂ ಸಹ ಕಾರಣ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅವಳ ಬದುಕಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿ ಬಂದ ಕಾನಜಿ ಅವಳ ಸಾವಿಗೆ ಒಂದು ಕಾರಣ ಒದಗಿಸಿ ನಿರ್ಗಮಿಸುತ್ತಾನೆ.
ತನಗೆ ಎಂದು ರೊಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ ಕಲಸಿಟ್ಟು ರೊಟ್ಟಿ ಬಡಿಯತೊಡಗುತ್ತಾಳೆ ಜೀವಿ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕುಡಿದು ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಧೂಳ ಅವಳನ್ನು ಸಾಯುವಂತೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ನೆರೆಹೊರೆಯವರು ಬಂದು ಅವಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ, ಧೂಳ ಆ ರೊಟ್ಟಿ ತಿನ್ನುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಗಂಡನನ್ನು ಕೊಂದವಳು ಎಂಬ ಹೊಸ ಆರೋಪ ಅವಳ ಮೇಲೆ. ಅವಳ ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆ, ಬಿಡುಗಡೆಯ ಒಂದೇ ದಾರಿ ಎಂದರೆ ಅರಿವನ್ನು ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎಂದು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಜೀವಿ ಹುಚ್ಚಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ.
ಜೀವಿ ಕಾನಜಿಯನ್ನು ಮನಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಡ ಹೆಣ್ಣು ಎಂದು ದೂಷಿಸಿದ ಊರು ಅವಳು ಹುಚ್ಚಿಯಾದಾಗ ಅವಳನ್ನು ಪೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಪುಸ್ತಕದ ಸೊಗಸಿರುವುದು ಇಲ್ಲಿ. ಇಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪು ಪಾತ್ರಗಳಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲರೂ ರಕ್ತ ಮಾಂಸಗಳುಳ್ಳ, ಪ್ರೀತಿ ದ್ವೇಷ ಇರುವವರು. ಜೀವಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಬೈದವರೇ ಅವಳು ಹುಚ್ಚಿಯಾದಾಗ ಮರುಗುತ್ತಾರೆ.
ಮತ್ತೆ ಕಾರ್ತಿಕ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತೆ ಜಾತ್ರೆ, ಊರವರು ಮಲಾಪಹಾರಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗೆದ್ದರೆ ಜೀವಿಯ ಹುಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಆದೀತೆಂದು ಅವಳನ್ನು ರಮಿಸಿ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ ಕಾನಜಿ. ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಶುರುವಾದ ಅವರ ಪ್ರೀತಿ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ, ಮಲಾಪಹಾರಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗದೆಯೇ ಜೀವಿಯ ಶಾಪ ವಿಮೋಚನೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ’….ಅಲ್ಲ ಅವಳು ಬಾಳುವೆಯ ಹೊಳೆಯೊಳಗೆ ಮುಳುಗೆದ್ದದ್ದು ಸಾಲದೇನು! ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮಲಾಪಹಾರಿ ಇನ್ನಾವುದು?’ ಅನ್ನುತ್ತಾನೆ ಕಾನಜಿ. ಕಾದಂಬರಿ ಮುಗಿಯುವುದು ಈ ಮಾತುಗಳಿಂದ…’ಏನಪಾ, ಮನುಷ್ಯನ ಆಟಾ, ಅವನ ಎದಿಯಾಗ ಹಿಡಿ ನೆತ್ತರ ಇರಾಣಿಲ್ಲ; ಆದರ ಅದರ ಒಲವಿನ ಆಳ ಮುಗಿಲಿನಾ ಅಳತೆಗೂ ಮೀರೈತಲ್ಲಪಾ ಅಂತೀನಿ!”.
ಲೋಕದ ಯಾವ ಅಳತೆಗೋಲಿನಿಂದಲೂ ನನಗೆ ಇವಳನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಯಾವ ಚೌಕಟ್ಟಿನಿಂದಲೂ ಇವಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಯಾವ ಮಾನದಂಡದಿಂದಲೂ ಇವಳನ್ನು ತೂಗಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವಳೂ ಸಹ ಬಹುಶಃ ಯಾವ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನೂ ಯೋಚಿಸಿ, ಅಳೆದು-ತೂಗಿ ಇಟ್ಟವಳಲ್ಲ. ಅವಳ ಸತ್ಯ ಪ್ರೇಮ, ಹಾಗೆ ಅವಳ ನಿಯತ್ತು ಸಹ ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಕಾನಜಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಪುಸ್ತಕ ಓದಿ ಮುಗಿಸಿದ ಮೇಲೂ ಜೀವಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಜಗ್ಗುತ್ತಳೇ ಇದ್ದಾಳೆ…